بفرمایید ورکانه و در کوچه‌پس کوچه‌های درهم تنیده و سنگی‌اش چندجرعه زندگی کنید، تا نیایید و قدم‌های مبارک را آغشته به سنگفرش‌های کوچک و بزرگ و نم باران نکنید نمی‌دانید چه حس و حال قشنگی دارد. اینجا همه چیز هست از قدمت تا طبیعت بکر.
بنا دارم با شما یعنی با گردشگران و سفردوستان نوروزی کمی گشت و گذار کنیم و یکی از روستاهای بکر و هدف گردشگری همدان را پا به پای هم زیر پا بگذاریم. اگر از اول اول شروع کنیم باید بگویم بعد از شال و کلاه، چند فرسنگ که به جنوب شرقی همدان حرکت کنید، درست بعد از سد اکباتان مسیر ورودی به روستای ورکانه پدیدار می‌شود. به عبارتی این روستا در حوالی سد اکباتان قرار گرفته و یکی از مقاصد گردشگری و در عین حال دنج و باصفای همدان است.
جغرافیایی این روستا از شمال شرقی به کوه سردره، از غرب به روستای سیمین، از جنوب غربی به کوه سرخ بلاغ، از شرق به کوه قره‌داغ و از جنوب و جنوب شرقی به دره بارانی و دره قشلاق می‌رسد اصلا دور تا دورش قصه هزار و یک شب در جریان است.
بهشتی در دامنه جنوبی زاگرس
می‌دانید بی‌اغراق روستای ورکانه در دامنه جنوبی زاگرس مرکزی قرار دارد و به چند دلیل عمده بکرترین و بهترین‌های گردشگری است، از زیبایی‌های بصری هم تا دلتان بخواهد در دلش جای داده تا جایی که هر چه بگویم کم گفتم.
ورکانه روستای گردشگری و ثبت شده در فهرست آثار ملی است و مخلص کلام از هر حیث کم نظیر و استثنایی و جذاب محسوب می‌شود.
اهالی ورکانه جان به زبانهای ترکی، فارسی و کردی صحبت می‌کنند و در اصل این روستا با موسیقی محلی شهرت پیدا کرده آن هم با ترانه و اشعار باباطاهر عریان یا ابیات ترکی و موسیقی عاشیقی که در شادی و بزم می‌نواختند و بزمی بی‌تکرار بر پا می‌کردند.
خوشمزه‌های ورکانه
جانم برایتان بگوید که غذاهای محلی روستا هم حرف برای گفتن دارد از آبگوشت اعلا تا انواع کباب خاص و آش‌های جور و واجور، حتی حرف زدن از این غذاها هم دل آدم را آب می‌کند، آش اوماج، آش پتله، آش واره، آش جو و ترخینه، از خوشمزه‌های ورکانه است.
این قسمت قصه وجه تسمیه ورکانه؛ سفر دوستان بدانید و آگاه باشید که در زبان کردی «ور» به معنی کنار و «کانه» به معنی چشمه است پس ورکانه یعنی قرار گرفتن در کنار آب و چشمه.
البته از طرفی می‌توان گریزی زد به دور و اطراف روستا و معادنش و کار را به معادل محلی ورکانه رساند به عبارتی چون پیرامون روستا معادن سنگ فراوانی دیده می‌شود، معادل محلی ورکانه یعنی نزدیکی معدن پس این هم شد فلسفه نام و نشانش.
روستایی ۴۰۰ ساله
روستایی به قدمت ۴۰۰ سال حالا نوبتی هم باشد نوبت تاریخ و پیشینه است، راستش پیشینه ورکانه ۴۰۰ سال یا خرده‌ای بیشتر است، حتی آثاری از دوره صفوی هم در آن کشف شده و قدیم و ندیم‌ها نظام تصمیم‌‌گیری و قدرت بر اساس ارباب رعیتی بوده است.
آن وقت‌ها «نقی‌خان قراگوزلو»، خان روستا بود و بعد از او دخترش ارباب و حاکم روستا می‌شود، به گمانم به نوبه خودش جالب بوده، هر چند امروز هم دقیقا مثل بقیه روستاهای استان ریش‌سفیدان قرار روستا هستند و حرف اول و آخر را می‌زنند.
نگفته نگذرم هسته اولیه ورکانه پیرامون قنات روستاست با قدمتی بیشتر از حد تصور شما، یعنی اگر پای چرتکه وسط بیایید به اوایل دوره صفوی می‌رسیم، با این اوصاف دیگر خودتان بهتر می‌دانید سابقه دور و درازش تا کجاهای تاریخ است.
اصلا جریان رودخانههای فصلی سیمین و ورکانه، جریان همیشگی آب قنات روستا و چشمهسارهایش چیزی دیگری است، انگاری که زندگی عیان عیان است و طراوت خانه به خانه پیچیده یا باغ به باغ عطر شکوفه‌های یکدست بهاری مشام را قلقلک می‌دهد و در اتمسفر هزار و یک رنگ و لعاب بهار نفس کشیدن می‌چسبد.
قصه سنگ و پله و قدمت
و حالا اوضاع و احوال بنای ساختمان‌های پلکانی روستا که خلاصه می‌شود در سنگ، سنگ لاشه، سنگ مالون، خشت و آجر؛ انگار عنصر سنگ اصلی‌ترین مصالح در ابنیه ورکانه است و هم‌خوانی خاصش در این بخش حسابی چشم‌نواز، البته که تا دلتان بخواهد اطراف روستا سنگ بوده و همین فراوانی زیبایی بصری استثنایی پدید آورده است.
راستی یادتان نرود در سفر به ورکانه، میان درگاه درهای چندین و چند ساله زل بزنید و دقایقی با گذر زمان قصه دوران صفوی ببافید، به وقت تلاقی تابش خورشید و رنگ درهای قدیمی ثبت خاطره هم خالی از لطف نیست.
کوچه‌پس کوچه‌های درهم تنیده و سنگی‌اش که دیگر هیچ، تا نیایید و قدم‌های مبارک را آغشته به سنگفرش‌های کوچک و بزرگ و نم باران نکنید نمی‌دانید چه حس و حال قشنگی دارد.
هنوز هم حرف برای گفتن دارم، ورکانه گفتنی زیاد دارد، می‌روم سراغ آثار تاریخی و مذهبی که یکه‌تاز هستند و جالب؛ اول ساختمان مسجد روستا و بافت قدیمی‌اش را می‌گویم بعد اصطبل پرورش اسب با معماری خیلی زیبای سنگی و قلعه مهری‌خانم که به شکل چلیپا بنا شده، کمی آن طرف‌تر هم آرامگاه امامزاده غیب(ع) در بین مردم روستا احترام و ارزش زیادی دارد.
اگر ریزتر شوم، اصطبل پرورش اسب به فاصله دو کیلومتری ورکانه قرار گرفته و یک‌هزار و ۶۵۰ متر مربع وسعت دارد. و مهمتر آنکه به دستور امیر تومان یکی از حاکمان همدان ساخته شده، قلعه مهری‌خانم هم یک قلعه قدیمی در فاصله ۱۰۰ متری ورکانه درست دیوار به دیوار سرسبزی‌های کوهپایه و مشرف به روستاست که قلعه ارباب روستا یا همان مهری‌خانم بوده است.
بفرمایید ورکانه به صرف مهمان‌نوازی
به گمانم دیدن و شنیدن بقیه قصه‌های نهفته در دل این روستا با شما باشد آن هم به صرف دوجرعه زندگی در خانه بومگردی ورکانه که تداعی‌گر زندگی در دامنه جنوبی زاگرس است.
به واقع بهار و رنگ‌آمیزی شکوفه و جوانه دستمریزاد دارد وقتی در ورکانه سنگی کنار قنات و چشمه چیده می‌شود، سفر هرچند کوتاه به ورکانه جان سنگی به میزبانی اهالی مهمان نوازش یادتان نرود.
